Potocki Andrzej h. Pilawa (zm. 1691), poseł na sejmy, wojewoda kijowski, potem wojewoda, następnie kasztelan krakowski, hetman polny koronny. Był najstarszym synem Stanisława «Rewery» (zob.) z jego pierwszego małżeństwa z Zofią z Kalinowskich, bratem Feliksa Kazimierza (zob.) i stryjecznym bratem Andrzeja, woj. bracławskiego (zob.), z którym bywa w literaturze mylony. W młodości brał udział w wyprawach wojennych u boku ojca. Dn. 28 V 1646 otrzymał z jego cesji starostwo halickie. T. r. rozpoczął od poselstwa z ziemi halickiej na sejm warszawski działalność publiczną; posłował także na sejm w r. 1647. W czasie bezkrólewia w czerwcu 1648 został wybrany na rotmistrza chorągwi kozackiej ziemi halickiej; od końca t. r. miał komputową chorągiew kozacką (trzymał ją do śmierci). Uczestniczył w elekcji Jana Kazimierza. W r. 1649 zlecił Franciszkowi Corassiniemu z Awinionu, oficerowi piechoty w wojsku koronnym, odrestaurowanie i ufortyfikowanie zamku halickiego (o zwrot wyłożonych na ten cel sum, obliczonych na 42 243 złp., upominał się jeszcze w r. 1659). Chorągiew P-ego walczyła t. r. pod Zborowem. Dostał t. r. następne starostwo – kołomyjskie. Posłował na sejm 1649/50 r. z ziemi halickiej, powołano go na nim do komisji w sprawie rozpatrzenia sporów granicznych z Mołdawią. Na czele chorągwi kozackiej stawił się pod Beresteczkiem w r. 1651 i wziął udział w kampanii wojennej pułku swego ojca. Dn. 13 X przebywał w obozie pod Białopolem koło Żytomierza, chorował, «zaledwie żywot prowadził… przy penuryjej wszystkich rzeczy». W zawartą 28 IX pod Białą Cerkwią ugodę nie wierzył. W lipcu 1652 marszałkował sejmikowi przedsejmowemu w Haliczu. Po odprawieniu poselstwa z ziemi halickiej na sejm w Brześciu Lit. był w sierpniu t. r. znowu w polu, w obozie pod Glinianami (w okresie od października 1652 do marca 1655 miał w kompucie chorągiew dragońską). Był następnie posłem halickim na sejm nadzwycz. 1654 r. oraz na sejm nadzwycz. warszawski 1655 r.; w t. r. dostał starostwo leżajskie. W czasie najazdu szwedzkiego jego chorągiew kozacka walczyła w wyprawie zimowej Stefana Czarnieckiego (1656). W czerwcu 1657 był P. w ziemi halickiej, posłował od sejmiku do Jana Kazimierza, aby mu donieść o gotowości do obrony. W r. 1658, niezależnie od wystawienia «wyprawnej piechoty» ze starostwa leżajskiego, opłacił koszt wystawienia piechoty łanowej z ziemi halickiej. Posłował t. r. na sejm nadzwycz. i wszedł do komisji w sprawie ułożenia spraw spornych z hospodarem wołoskim. We wrześniu wybrany został w Haliczu na deputata do Trybunału Kor.
W jesieni 1660 r. jako dowódca pułku jazdy w dywizji swego ojca wziął udział w wyprawie cudnowskiej; 21–22 IX uczestniczył w walkach z moskiewskimi oddziałami furażującymi, 26 IX – w nieudanej próbie zahamowania marszu taboru moskiewskiego pod Cudnów. Wyróżnił się męstwem w walkach pod Cudnowem (14 X). Po bitwie był jednym z komisarzy omawiających warunki kapitulacji armii moskiewskiej W. Szeremietiewa (27 X–1 XI). Jako poseł halicki na sejmie 1661 r. należał do najzagorzalszych przeciwników dworskiego planu elekcji vivente rege. Nie znamy jego stanowiska na sejmie 1662 r., na który również posłował; deputowano go wówczas do komisji skarbowej. Na sejmie 1664/5 r., zerwanym przez posła halickiego Piotra Telefusa, P., również poseł halicki, był podejrzewany o inspirowanie swego kolegi. Widziano w nim bowiem naturalnego stronnika Jerzego Lubomirskiego, który był wszak teściem jego brata Feliksa. Być może pragnąc pozyskać P-ego (a może wynagrodzić jego neutralność) mianował go król 19 I 1665 chorążym w. koronnym. W lutym t. r. marszałkował P. w Haliczu sejmikowi przedsejmowemu i został na nim obrany posłem na sejm. Przed 1 V otrzymał rotmistrzostwo chorągwi husarskiej po zmarłym w lutym t. r. Stefanie Czarnieckim (miał tę chorągiew do końca życia). Latem 1665, w czasie zagrożenia ziemi halickiej przez Kozaków Drozdenki, P. był pułkownikiem «ludzi powiatowych» i wystawił wówczas własne chorągwie – «dworną» i dragońską. W czasie rokoszu Lubomirskiego chorągiew husarska P-ego opowiedziała się po stronie króla, działania innych nie są znane, ale można przypuszczać, iż stały one na pograniczu Ukrainy kozackiej. Wiemy bowiem, iż P. prowadził tam jakieś działania «podczas zawieruchy domowej», za co przedstawiał go do nagrody sejmik wiszeński 28 IX 1666. Podobnie wnioskowało wojsko w obozie pod Koźlinem 10 XI 1666 w instrukcji dla swoich posłów na sejm, nazywając w niej P-ego «pułkownikiem JKM». Miał P. w tym czasie (1666–7) pułk jazdy komputowej, w regimencie swego ojca chorągiew dragońską; w maju 1666 został oberszterem regimentu pieszego (miał go do śmierci). Przed 3 III 1667 otrzymał P. dwa nowe starostwa: mościckie i medyckie. Z ziemi halickiej był posłem na oba sejmy w r. 1666 oraz na sejm wiosną 1667, z którego wybrano go do komisji dla rozsądzenia nie kończących się sporów granicznych z hospodarem wołoskim.
Dn. 9 IX 1667 donosił hetman w. kor. Jan Sobieski swej żonie, że P. jest kandydatem do mniejszej buławy koronnej, obok Dymitra Wiśniowieckiego i Stanisława J. Jabłonowskiego; Sobieski spodziewał się nominacji P-ego, bo – jak pisał – «kto smaruje, ten jedzie». W początkach października t. r. P. dowodził w rejonie Halicza osłaniającą Naddniestrze grupą 500–1000 swych żołnierzy nadwornych i 1 500 pospolitaków, zapewne z województwa ruskiego. Połączył się z nim (po 4 X) przybyły spod Lwowa Gabriel Silnicki (2 000 jazdy) i razem pobili (pod Jezupolem i Rakowcem) grupę kozacko-tatarską Eustachego Hohola. Toteż sejmik halicki 29 VII 1668 zalecał go królowi, gdyż «swoim kosztem ludzi blisko 1 000 na obronę tego pogranicza trzyma», a 11 IV 1669 upominał się o odszkodowanie strat poniesionych przez P-ego w jego dobrach podhajeckich, gdzie Kozacy, «uczyniwszy sobie koczowisko, przez tak wiele niedziel i sedem belli, tak że circumiacentia na mil 5 i 6 loca redegit in favillam». Obrany posłem na rozpoczynający się w styczniu 1668 sejm nadzwycz., przybył nań 1 III w otoczeniu Sobieskiego. T. r. reprezentował ziemię halicką na sejmie abdykacyjnym, podczas którego (przed 16 IX) otrzymał nominację na wojewodę kijowskiego.
W czasie bezkrólewia 1669 r. był P. zaliczany do stronników kandydatury moskiewskiej, ale ostatecznie przeszedł do obozu francuskiego. Podczas elekcji należał do grupy kilku wyższych oficerów, którzy pod wodzą Sobieskiego 19 VI zaprotestowali wobec prymasa Mikołaja Prażmowskiego przeciwko obiorowi Michała Korybuta Wiśniowieckiego i skłonili interreksa, by nie jechał na koło generalne. W czasie sejmu koronacyjnego należał do inicjatorów zaprzysiężonego między 1 a 20 XI 1669 spisku malkontentów, zmierzającego do detronizacji Michała Korybuta, a wprowadzenia na tron francuskiego kandydata. W lipcu 1670 przyprowadził P. do obozu Sobieskiego pod Trembowlą «swych prywatnych… blisko 1000 człowieka». Wziął udział w walkach hetmana z Kozakami Piotra Doroszenki w obronie Białej Cerkwi. Dn. 19 X 1671 do obozu Sobieskiego do Iliniec przywiódł P. 9 swoich własnych nadwornych chorągwi; raczej więc wątpliwe, by sam uczestniczył w sierpniowej wyprawie Sobieskiego na Ukrainę kozacką i w bitwie pod Bracławiem 26 VIII, w której brał udział jego pułk jazdy. Koło generalne wojska, zebrane 1 XI 1671 pod Bracławiem, w instrukcji deputatom do króla prosiło o nagrodę dla P-ego, także sejmiki: proszowski, halicki i wiszeński, kilkakrotnie upominały się o nagrodę dla woj. kijowskiego «za własne wojska» wystawiane «na usługę J. K. Mci». Co najmniej od r. 1672 był P. rotmistrzem chorągwi wołoskiej (zwiniętej w październiku 1676). Na drugi sejm 1672 r. przyprowadził w połowie czerwca do Warszawy 14 chorągwi komputowych do dyspozycji Sobieskiego i prymasa Prażmowskiego. Zapewne należał do grona osób towarzyszących prymasowi, kiedy ten 25 VI usiłował skłonić Michała Korybuta do abdykacji. Wreszcie 1 VII podpisał akt konfederacji malkontentów oddających się pod opiekę Ludwika XIV. Na posejmowej radzie senatu, 4 VII, odradzał ściąganie pospolitego ruszenia, wiedząc o sympatiach szlachty dla króla, i starł się z broniącym Michała Korybuta bpem poznańskim Stefanem Wierzbowskim. Na kampanię 1672 r. wystawił kilkanaście chorągwi, za co domagało się dlań nagrody koło wojskowe 2 III 1673 w Ujazdowie.
Gołąbscy konfederaci mocno krytykowali P-ego za działalność w obozie malkontentów. Dn. 2 XI ktoś złośliwie zaproponował, by odebrać dobra P-emu i oddać je jego bratu Feliksowi. Szczególnie nastawał na niego kaszt. małogoski Aleksander Derszniak (4 i 7 XI), zarzucając mu, że «zwiodszy ludzie na usłudze JKMci zostających w Ukrainie z fortec, wszedł do Warszawy… i chciał JKMci… wystraszyć abdykacyją». Bronił P-ego brat Feliks. Dn. 23 XI 1672 zaprzysiągł P. jako pierwszy z senatorów wojskową konfederację w Szczebrzeszynie, zawiązaną w obronie Sobieskiego, a skierowaną przeciw konfederacji gołąbskiej. On też czytał w szczebrzeszyńskim obozie rotę przysięgi Sobieskiemu. W początkach 1673 r. zjawił się u prymasa Prażmowskiego w Łowiczu. Stąd dopiero po zawartej ugodzie między opozycją a dworem 12 III przybył z Sobieskim do Warszawy na sejm (zwany pacyfikacyjnym). Wtedy to wszedł do rady wojennej przy królu i hetmanach. W lipcu 1673 Sobieski skierował P-ego wraz z jego pieszym regimentem «na praesidium» do Stanisławowa, skąd P. 13 VII pisał do bpa krakowskiego Andrzeja Trzebickiego, wyrażając obawy, by car nie zawarł pokoju z Turcją. Jesienią t. r. wziął P. udział w wyprawie chocimskiej. Przed 5 X przybył do obozu pod Gliniany, 24 X uczestniczył w radzie wojennej w Łuce nad Dniestrem. W bitwie pod Chocimiem 10–11 XI dowodził skrajnym lewym skrzydłem armii koronnej (zapewne był mu podporządkowany pułk jego brata Feliksa). Dn. 11 XI, gdy wódz turecki Hussein basza w kilka tysięcy jazdy chciał się przebić na południe, P. wraz z hetmanem polnym kor. Dymitrem Wiśniowieckim odrzucili go z powrotem do obozu. Przed 27 XI P. opuścił armię i w grudniu t. r. witał w swoim Stanisławowie zwycięskiego Sobieskiego, który był tam «sollenniter traktowany, z dział na przywitanie i przy ochocie ze sto razy ognia bito». Podczas bezkrólewia w r. 1674 był P. marszałkiem sądów kapturowych w ziemi halickiej. Zaliczany początkowo do zwolenników księcia Karola Lotaryńskiego, podczas elekcji głosował na Sobieskiego z kijowskim województwem. Niebawem jednak przeszedł do opozycji, zwalczając królewską politykę profrancuską, a zarazem antyelektorską. W listopadzie–grudniu 1674 uczestniczył w wyprawie Jana III na Ukrainę kozacką. Przy rozkładaniu wojska na leża zimowe powierzono mu dowództwo dywizji złożonej z 6 pułków jazdy (31 chorągwi, w tym jego własny pułk o 7 chorągwiach) i 8 regimentów, a rozłożonej w rejonie Chwastów – Trypole – Rzyszczów – Bohusław – Steblów. W połowie lutego 1675 P. z powodu choroby opuścił armię. W połowie kwietnia Jan III powierzył mu dowództwo grupy, która miała stanąć w rejonie Stanisławowa (w tym mieście miały się znaleźć jej siły główne) i bronić tego obszaru Naddniestrza. Gdy nuradyn sułtan Safa Gerej, pobity 24 VIII pod Lwowem, najechał na te okolice, P. zadał mu klęskę pod Kałuszem. Wezwany następnie przez króla, brał udział w radach senatu 30 X i 1 XI w obozie pod Czarnokozińcami. Na sejmie 1676 r. wyznaczony został P. do grona dodatkowych deputatów przy królu na czas wojny i do komisji powołanej w celu zapłacenia wojska koronnego. Jesienią t. r. brał udział w walkach pod Żórawnem, miał wówczas pułk jazdy złożony z 5 chorągwi. W r. 1677 był jednym z komisarzy do wypłaty żołdu wojsku koronnemu, towarzyszył t. r. królowi w podróży do Gdańska. Na sejmie 1678/9 r. wyznaczono go dodatkowo «do boku» królewskiego, był nadto deputatem do lwowskiego Trybunału Skarbowego.
W r. 1682 został P. wojewodą, a niebawem t. r. kasztelanem krakowskim, która to nominacja spotkała się z entuzjastycznym przyjęciem szlachty krakowskiej i halickiej. Jedną z pierwszych czynności P-ego w Krakowie było przeprowadzenie śledztwa w sprawie antyżydowskich wystąpień studentów (1682). Na sejmie 1683 r. wszedł P. do komisji dla «wybierania i dystrybuty hiberny». W wyprawie wiedeńskiej uczestniczył m. in. pułk jazdy P-ego pod dowództwem jego najstarszego syna Stanisława. Sam nie wziął w niej udziału, ponieważ król ordynansem z 15 VIII powierzył mu obronę kraju od południa i południowego wschodu. Zrazu przebywał P. w Krakowie ze względu na zagrożenie ze strony powstańców węgierskich i sił tureckich przebywających na Słowacji. Gdy jednak po bitwie wiedeńskiej przybyła pod Kraków armia litewska, otworzyły się dla P-ego możliwości podjęcia działań zaczepnych przeciw Turkom na Podolu. W pierwszej połowie października ruszył do Lwowa, gdzie wzmocnił załogę i odbył komisję hibernową. Następnie wzmocniony przez siły nadciągające z głębi kraju oraz przez oddziały przyprowadzone przez byłego hospodara mołdawskiego S. Petriceicu, pociągnął w końcu października do Stanisławowa. Z początkiem listopada, mając kilka tysięcy wojska oraz dość silną artylerię, ruszył pod zajęty przez Turków Jazłowiec i przystąpił do jego oblężenia. Przerwał je jednak na skutek listu Jana III, ostrzegającego przed najazdem wracających spod Wiednia Tatarów. Wydawszy 5 XI uniwersał zawiadamiający ludność o niebezpieczeństwie i wzywający szlachtę na pospolite ruszenie, zatoczył obóz pod Buczaczem, podejmując przygotowania do obrony. Tymczasem Tatarzy spod Wiednia poszli przez Mołdawię, natomiast Tatarzy przybyli z Krymu, wsparci Turkami i Lipkami, dokonali najazdu na północy aż po Połonne i Zasław. P. ruszył przeciwko nim i 28 XI dopadł pod Zinkowem, rozbił ich i odzyskał jasyr. Następnie stanął pod Dunajowcami, skąd skutecznie zwalczał konwoje tureckie ciągnące do Kamieńca. Z początkiem grudnia rozłożył większość sił na leża zimowe, zostawiając jedynie część jazdy w celu blokowania Kamieńca i przydzielając kilka chorągwi wracającemu do Mołdawii hospodarowi Petriceicu, a sam udał się do Stanisławowa.
Owe samodzielne i oceniane jako sukces działania wzmocniły autorytet P-ego w wojsku i pogłębiły doń zaufanie króla, który pragnął ograniczyć wpływy w armii hetmana w. kor. Jabłonowskiego. Dlatego też po śmierci Mikołaja Hieronima Sieniawskiego (15 XII 1683), w r. 1684 otrzymał P. buławę polną kor. Zarazem objął on kilka oddziałów swego poprzednika: skwadron arkabuzerii (przemianowany wkrótce na regiment), regiment dragonii i chorągiew piechoty węgierskiej. Opozycja przystąpiła natychmiast do atakowania P-ego. Zarzucano mu zaleganie z wypłatami dla wojska, niepłacenie podatków z własnych dóbr. W jednym z licznych paszkwili, bo za taki chyba trzeba uznać list prymasa Stefana Wydżgi do P-ego, zarzucano nowemu hetmanowi, że «wojska nie pilnuje», że zabiera żołnierzom łupy i «przedaje chleb zimowy». Zasadność tych oskarżeń wymaga jeszcze zbadania, podobnie jak rzekome opowiadanie się P-ego za zerwaniem z Ligą Św. i za zbliżeniem do Francji. Jest bowiem możliwe, że i list P-ego do Wydżgi z 28 XII 1684 jest także tylko paszkwilem. W l. 1684–5 P. często chorował; wprawdzie wziął udział w r. 1684 w wyprawie żwanieckiej, lecz w r. 1685 musiał zrezygnować z uczestnictwa w wyprawie bukowińskiej Jabłonowskiego i pozostał chory w Śniatyniu. W końcu t. r. spodziewano się nawet rychłej śmierci P-ego. W r.n. zdrowie jego poprawiło się jednak. Dn. 10 IV 1686 zasiadał na radzie wojennej we Lwowie; król powierzył mu wówczas dowództwo obozu w Śniatyniu, jednego z trzech, w których miało się koncentrować wojsko koronne. P. nie potrafił już jednak działać dość energicznie. Zleconego mu w maju t. r. przez króla ataku na konwój turecki idący do Kamieńca nie wykonał, tłumacząc się brakiem jazdy. W dn. 4–5 VII podejmował w Stanisławowie parę królewską. Podczas wyprawy Jana III do Mołdawii (sierpień–październik t. r.) był dowódcą prawego skrzydła. Miał wówczas pułk jazdy złożony z 6 chorągwi husarskich i 15 pancernych oraz 3 chorągwie wołoskie. Nie prowadził jednak samodzielnych operacji i siły jego były pod bezpośrednim dowództwem króla. Dopiero w czasie odwrotu przez lasy Bukowiny powierzył mu Jan III dowództwo prawej kolumny, którą P. poprowadził osobno przez Kostenicę, by połączyć się z resztą wojsk pod Kalinowcami.
W l. 1684–8 był P., podobnie jak jego brat Feliks, związany z grupą magnatów małopolskich, określanych przez posła francuskiego w Polsce F. de Béthune’a mianem «niezależnych» lub «patriotów». Przewodzili w niej: kanclerz kor. Jan Wielopolski i podskarbi kor. Marcin Zamoyski. W r. 1687 znaleźli się oni pod wpływem opozycyjnie nastawionego do dworu marszałka w. kor. Stanisława Herakliusza Lubomirskiego. P. nie przyłączył się jednak do zawiązanego w 2. poł. 1687 r. z inicjatywy Lubomirskiego i podskarbiego lit. Benedykta Sapiehy spisku antykrólewskiego. Na sejm grodzieński w r. 1688 nie przybył, zasłaniając się zagrożeniem ze strony Tatarów. W wyprawie t. r. dowodził częścią szyku w bitwie z Tatarami nad Smotryczem w pobliżu Żwańca (21 VIII). Wobec królewskiego planu marszu w głąb Mołdawii, przedstawionego na zwołanej przez hetmana Jabłonowskiego radzie wojennej (na przełomie sierpnia i września), zajął (tak jak i Jabłonowski) stanowisko pełne rezerwy, przyczyniając się do upadku owego projektu. Na sejmie w r. 1690 został P. jednym z dodatkowych rezydentów przy królu, którzy 15 XI t. r. na radzie senatu w Żółkwi podpisali umowę przedślubną królewicza Jakuba z Jadwigą Elżbietą, księżniczką neuburską.
Główną rezydencją P-ego był Stanisławów w ziemi halickiej. Miasto owe założył na gruncie wsi Zabłotów, nadając mu 7 V 1662 prawo magdeburskie i nazwę na cześć starszego syna Stanisława (lokację zatwierdził król 14 VIII 1663 we Lwowie). Dzięki przywilejom, jakimi obdarzył m. in. Żydów i Ormian, rychło stał się Stanisławów kwitnącym ośrodkiem rzemiosła i handlu. Podziwiał je w r. 1672 U. Werdum, opisując prowadzone przez P-ego prace nad rozbudową siedziby. Był już wówczas Stanisławów solidnie ufortyfikowany przez F. Corassiniego, rozpoczęto przygotowania do budowy nowego murowanego zamku (dotychczasowy był drewniany) i nowego kościoła, który miał zastąpić dotychczasowy drewniany, fundowany przez P-ego p. wezw. Najśw. Panny, Św. Andrzeja i Św. Stanisława, i w r. 1669 podniesiony do godności kolegiaty. W r. 1679 syn Stanisław przywiózł z Rzymu do tej kolegiaty relikwie Św. Wincentego, z czasem umieszczono w kolegiacie portrety rodziny Potockich, a w podziemiach znalazły się ich groby. W r. 1672 istniała już tu, założona staraniem P-ego kolonia akademicka Uniw. Krak., zwana potocznie Akademią. W r. 1676 oparł się Stanisławów atakowi Turków i Tatarów. W ziemi halickiej miał P. także część dużej włości podhajeckiej. W woj. lubelskim był właścicielem Kołczyna (Kołoszyna), na którego gruncie założył 25 III 1687 miasto, nazywając je na cześć drugiego syna Józefowem. Miał w Warszawie posiadłość koło Krakowskiego Przedmieścia.
Duże dochody czerpał P. z nadanych mu starostw: halickiego, kołomyjskiego, leżajskiego, śniatyńskiego, mościckiego i medyckiego. Nadto od r. 1682 należały do niego dobra krzesłowe w kasztelanii krakowskiej (pow. krakowski i lelowski). P. dbał o swe starostwa, bywał w nich często. W starostwie halickim założył gisernię. P. był też fundatorem kilku kościołów (m. in. w Ottyni i w Łyścu) i opiekunem klasztorów. W październiku 1664 uposażył kościół famy w Leżajsku oraz stworzył fundusz dla szpitala przy kościele Bernardynów w tym mieście. W r. 1667 odbudował kościół p. wezw. Św. Anny w Haliczu, należący do dominikanów, i darował im pole Chorostków nad rzeką Lipą. Dn. 27 III 1681 postanowił wznieść dominikanom kościół p. wezw. Trójcy Przenajśw. w Hołowczynie (w woj. mścisławskim), ustanawiając fundusz, oparty na dochodach z niewielkiego folwarku i kapitale 1 000 zł, zapisanym na kahale w Szkłowie; dominikanom w Śniatynie darował w r. 1684 uroczyszcze Potoczek. W r. 1691 ufundował bernardynom kościół i klasztor p. wezw. Bożego Ciała w Józefowie. P. zmarł po dłuższej chorobie w Stanisławowie 30 VIII 1691 i został pochowany w miejscowej kolegiacie. Tam również spoczęła jego żona (zm. między r. 1697 a r. 1703).
W małżeństwie z Anną Rysińską, kasztelanką kruszwicką, córką Jana, miał P. córkę Katarzynę, zamężną najpierw za Ludwikiem Wielopolskim, podczaszym kor., potem za Franciszkiem Teodorem Denhoffem, star. wiślickim, a w końcu za Antonim de Lamothem (La Mothe), generałem wojsk saskich, oraz dwóch synów: Stanisława, rotmistrza królewskiego (zob.), i Józefa, hetmana w. kor. (zob.).
Portret w kościele paraf. w Leżajsku – Estreicher; Enc. Org.; W. Enc. Powsz. (PWN); Słown. Geogr., (Józefów, Stanisławów); Dworzaczek; Niesiecki; Żychliński, XIV; Semkowicz W., Przewodnik po zbiorze rękopisów wilanowskich, W. 1961; – Barącz S., Pamiątki miasta Stanisławowa, Lw. 1858 s. 11–61; tenże, Rys dziejów zakonu kaznodziejskiego w Polsce, Lw. 1861 II 422; Chowaniec Cz., Stanisławów w 1676 r., Stanisławów 1926 s. 9–11; tenże, Wyprawa Sobieskiego do Mołdawii w 1686 r., W. 1932 s. 20, 29, 30, 34, 37, 55, 104, 138, 140–2; Czermak W., Ostatnie lata Jana Kazimierza, W. 1972; Czołowski A., Wojna polsko-turecka 1675, „Kwart. Hist.” 1894 s. 595–611; [Giżycki J. M.] Wołyniak, Wykaz klasztorów dominikańskich prowincji ruskiej, Kr. 1923 II 49–54; Hniłko A., Wyprawa cudnowska w 1660 r., W. 1931; Jaworski M., Kampania ukrainna Jana Sobieskiego w 1671 r., Studia i Mater. do Hist. Wojsk., W. 1965 XI cz. 1 s. 94, 95, 98, 102, 129, 130; Korzon T., Dola i niedola Jana Sobieskiego, Kr. 1898 I 272, II 26, 27, 37, 68, 225, 275, 278, 392, III 31, 33, 56, 60, 66, 140, 141, 152, 153, 177, 289, 294, 333, 334, 345, 403, 404, 409, 429, 470; tenże, Dzieje wojen i wojskowości w Polsce, Lw.–W.–Kr. 1923 II, III; Kubala L., Wojna brandenburska i najazd Rakoczego w r. 1656 i 1657, Lw. –W. 1917 s. 352; tenże, Wojny duńskie i pokój oliwski 1657–1660, Lw. 1922; Majewski W., Podhajce, letnia i jesienna kampania 1667 r., Studia i Mater. do Hist. Wojsk., W. 1960 VI cz. 1 s. 53, 55, 63, 78, 81, 84, 93; Matwijowski K., Pierwsze sejmy z czasów Jana III Sobieskiego, Wr. 1976; Nowak-Dłużewski J., Okolicznościowa poezja polityczna w Polsce. Dwaj królowie rodacy, Wyd. S. Nieznanowski, W. 1980; Piwarski K., Hieronim Lubomirski, Kr. 1929; tenże, Między Francją a Austrią, Kr. 1933 indeks oraz s. 54–5; tenże, Polska a Francja po r. 1683, Kr. 1933 s. 19–22; Podhorodecki L., Wiedeń 1683, W. 1980 s. 82, 178; Półćwiartek J., Położenie ludności wiejskiej starostwa leżajskiego w XVI–XVIII w., W.–Kr. 1972; Przyboś A., Konfederacja gołąbska, Tarnopol 1936; Sokołowska A., Własność i zabudowa na terenach Przedmieścia Krakowskiego…, „Roczn. Warsz.” T. 13: 1975; Studia nad historią dominikanów w Polsce 1222–1972, Red. J. Kłoczowski, W. 1975 I; Szarłowski A., Stanisławów i powiat stanisławowski pod względem historycznym i geograficzno-statystycznym, Stanisławów 1887; Urbański T., Rok 1683 na Podolu, Ukrainie i w Mołdawii, Lw. 1907; Wimmer, Materiały do zagadnienia organizacji armii, Studia i Mater. do Hist. Wojsk., W. 1958–63 IV 504, V 492, 500, 504, VI 224–7, 240–3, 246–7, VII cz. 2 s. 404–5, 408–9, 422–3, 428–9, VIII cz. 1 s. 254–9, 266–7, 272–3, 276–7, IX cz. 1 s. 248–53, 264–5, 270–5; tenże, Wiedeń 1683, W. 1983; tenże, Wojsko polskie w drugiej połowie XVII w., W. 1965; Woliński J., Epilog elekcji 1674 r., Kr. 1952; tenże, Z dziejów wojny i polityki w dobie Jana Sobieskiego, W. 1960; Wójcik Z., Jan Sobieski, W. 1982; – Akta grodz. i ziem., X, XXI, XXII, XXIV, XXV; Akta sejmikowe woj. krak., III; D’Allayrac, Les anecdotes de Pologne ou mémoires secrètes du règne de Jean Sobieski III, Amsterdam 1699 II 225; – Brodowski S., Żywoty hetmanów, Wyd. Ż. Pauli, Lw. 1850 s. 147–8; Cudzoziemcy o Polsce, Wyd. K. Liske, Lw. 1876 (relacja U. Werduma); Diariusz kołowania i konfederacji pod Gołębiem i Lublinem w r. 1672, Oprac. A. Przyboś i K. Przyboś, Wr. 1972; Gniński J., Relacja na sejm koronacyjny 1676 r. o pierwszym dwuleciu rządów Jana III, „Przegl. Hist.-Wojsk.” T. 10: 1938 s. 130; Józefowicz J. T., Kronika m. Lwowa, Wyd. M. Piwocki, Lw. 1854 s. 290, 361; Lustracja województwa ruskiego 1661–1665, Wr. 1970–6 cz. 1 s. 206–7, cz. 2 s. 3, 19–20, 68, 84; Maria Kazimiera, Listy do J. Sobieskiego, Oprac. L. Kukulski, W. 1966; Materiały do dziejów wojny polsko-tureckiej 1672–1676, Wyd. J. Woliński, Studia i Mater. do Hist. Wojsk., W. 1964–70 X cz. 2, XI cz. 2, XV cz. 2, XVI cz. 2; Materiały do wyprawy Sobieskiego do Mołdawii, Wyd. Cz. Chowaniec, „Przegl. Hist.-Wojsk. R. 4: 1931; Michałowski J., Księga pamiętnicza, Kr. 1864; Ojczyste spominki, Wyd. A. Grabowski, Kr. 1845 I 183, 184, 201, II 211–12, 262, 263, 269, 291; Oświęcim, Diariusz 1643–51; Pamiętniki historyczne, Wyd. L. Hubert, W. 1861 II; Pisma do wieku Jana Sobieskiego; Pomniki dziejów Polski XVII w., Wyd. A. Podgórski, Wr. 1840 I 210–18; Przyczynki źródłowe do kampanii 1674, Wyd. J. Woliński, „Przegl. Hist.-Wojsk.” T. 6: 1933; Rejestr poborowy woj. krakowskiego z r. 1680, Oprac. E. Trzyna i S. Żyga, Wr. 1959; Sobieski J., Listy do Marysieńki, Oprac. L. Kukulski, W. 1973; Vol. leg., IV 224, 294, 542, 556–7, 613, 630, 942, 961, 1018, 1021, V 103, 298, 335, 345, 352, 451, 464–5, 548, 550, 551, 657, 715, 724, 772; Wojna polsko-moskiewska pod Cudnowem, Oprac. A. Hniłko, W. 1922; – AGAD: Akta Skarbowo-Wojskowe, Dz. 86 k. 123 (komput wojska koronnego z 27 VIII 1667), Rachunki nadworne, t. 5 s. 1108, Metryka Kor., t. 189 k. 436–437, t. 203 k. 379–381v., t. 204 s. 274 i n., t. 369 k. 73–74v.; – Informacje Wiesława Majewskiego.
Adam Przyboś